Bạn đã bao giờ nhận được tin nhắn trúng thưởng từ một số lạ, hay được mời gọi đầu tư với lợi nhuận siêu cao chưa? Rất có thể bạn đang rơi vào bẫy “scam”! Nhưng scam là gì và tại sao nhiều người vẫn liên tục mắc bẫy? Trong bài viết này, Shopee Blog sẽ bóc mẽ chi tiết các chiêu trò scam phổ biến nhất hiện nay, giúp bạn phòng tránh hiệu quả và không mất tiền oan vào tay những kẻ lừa đảo chuyên nghiệp.
Scam là gì? Giải mã thuật ngữ
Định nghĩa “scam” một cách dễ hiểu
Scam là một từ tiếng Anh, dùng để chỉ những hành vi lừa đảo nhằm mục đích chiếm đoạt tiền bạc hoặc thông tin cá nhân của người khác. Dễ hiểu hơn, scam là việc bạn bị ai đó đánh lừa, dụ dỗ tin tưởng vào một cơ hội hấp dẫn nhưng thực chất lại không hề tồn tại.
Ví dụ như những lời mời đầu tư “siêu lợi nhuận” trên mạng, nhưng khi bạn chuyển tiền thì tất cả biến mất hoàn toàn.
>> Xem thêm: Giải mã xu hướng ngôn ngữ gen Z: Từ điển tổng hợp tiếng lóng gen Z hay dùng
Nguồn gốc của từ “scam”
Từ “scam” bắt nguồn từ Mỹ vào khoảng những năm 1960. Ban đầu, người ta sử dụng từ này để mô tả các chiêu trò lừa đảo nhỏ lẻ trên phố, như gian lận trò chơi hoặc bán sản phẩm giả mạo. Dần dần, “scam” trở nên phổ biến hơn khi internet phát triển mạnh mẽ, và ngày nay, thuật ngữ này được dùng rất rộng rãi để nói về các hình thức lừa đảo online.
“Scam” trong tiếng Việt có nghĩa là gì?
Trong tiếng Việt, scam thường được hiểu là “lừa đảo”. Khi ai đó nói “bị scam rồi”, điều này có nghĩa là người đó vừa bị lừa, mất tiền hoặc thông tin cá nhân vào tay những kẻ xấu. Hiện nay, giới trẻ Việt Nam rất hay dùng từ “scam” để nói nhanh về các vụ lừa đảo trên mạng, đặc biệt là trong mua bán online hoặc đầu tư tài chính.
Các hình thức Scam mà bạn cần cảnh giác
Scam đầu tư tài chính (đa cấp, tiền ảo…)
Đây là kiểu scam khá phổ biến, dụ dỗ bạn bỏ tiền vào các dự án tài chính với lời hứa lợi nhuận cực khủng. Kẻ lừa đảo thường quảng cáo các gói đầu tư đa cấp hoặc tiền ảo với cam kết lợi nhuận cao, nhanh chóng và ít rủi ro. Tuy nhiên, khi bạn đầu tư vào, sẽ rất khó để lấy lại tiền, vì thực chất các mô hình này chỉ lấy tiền người sau trả cho người trước.
Ví dụ thường gặp: Tiền ảo giả mạo, mô hình Ponzi, app đầu tư lừa đảo.
Scam trúng thưởng (tin nhắn, cuộc gọi…)
Scam trúng thưởng là khi bạn nhận được tin nhắn hoặc cuộc gọi thông báo mình trúng thưởng từ chương trình nào đó, dù chưa từng tham gia. Đây là dạng scam lợi dụng sự tò mò, lòng tham để dụ bạn chuyển tiền “đóng thuế”, “phí vận chuyển”, sau đó biến mất hoàn toàn.
Ví dụ thường gặp: SMS giả danh ngân hàng, cuộc gọi giả mạo chương trình quay thưởng, Facebook thông báo trúng iPhone…
Scam tình cảm (qua mạng xã hội, ứng dụng hẹn hò…)
Scam tình cảm là dạng scam rất tinh vi, đánh vào cảm xúc và lòng tin của bạn. Những kẻ scam giả vờ là người nước ngoài hoặc doanh nhân giàu có, làm quen và tạo mối quan hệ thân thiết, rồi viện cớ khó khăn đột xuất để vay tiền hoặc nhờ bạn chuyển khoản giúp. Rất nhiều người mất cả trăm triệu vì tin tưởng vào những mối quan hệ ảo này.
Ví dụ thường gặp: Lừa đảo tình cảm trên Tinder, Facebook, Zalo.
Scam việc làm (tuyển dụng online, việc nhẹ lương cao…)
Hình thức này đánh vào mong muốn kiếm tiền nhanh, dễ dàng của các bạn trẻ. Tin tuyển dụng luôn hứa hẹn “việc nhẹ, lương cao, không cần kinh nghiệm”, nhưng khi ứng tuyển, bạn sẽ phải đóng các khoản phí như đồng phục, đào tạo, phí bảo hiểm… Sau đó, bạn sẽ chẳng bao giờ thấy công việc hay tiền lương đâu cả.
Ví dụ thường gặp: Tuyển cộng tác viên bán hàng online, lừa đảo gõ captcha online, tuyển dụng làm việc tại nhà.
Scam mua bán trực tuyến (hàng giả, không giao hàng…)
Dạng scam phổ biến nhất khi mua sắm online chính là nhận hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc tệ hơn là trả tiền xong nhưng không nhận được hàng. Các shop lừa đảo thường dùng ảnh sản phẩm rất đẹp, cam kết giá cực rẻ, nhưng sau khi bạn chuyển khoản, họ lập tức chặn liên hệ hoặc giao hàng hoàn toàn không như quảng cáo.
Ví dụ thường gặp: Mua điện thoại, mỹ phẩm, quần áo trên mạng nhưng nhận hàng nhái hoặc không nhận được hàng.
Các hình thức scam phổ biến khác
Ngoài những loại scam kể trên, bạn cũng cần cảnh giác với các dạng scam khác như:
- Scam qua email giả mạo (phishing email), lừa bạn cung cấp thông tin cá nhân, mật khẩu ngân hàng.
- Scam hack tài khoản mạng xã hội (Facebook, Instagram) để mượn tiền bạn bè.
- Scam “giải hạn”, “xem bói”, yêu cầu chuyển tiền để hóa giải vận xui.
Nhận biết sớm và tránh xa các hình thức này là cách tốt nhất để bạn tự bảo vệ mình và những người thân yêu!
Dấu hiệu một vụ Scam – Nhận diện để tránh mất tiền oan
Yêu cầu chuyển tiền trước khi nhận hàng/dịch vụ
Khi mua hàng online, nếu người bán luôn yêu cầu bạn phải chuyển khoản trước toàn bộ số tiền mà không chấp nhận hình thức COD (nhận hàng rồi thanh toán), bạn nên cảnh giác ngay. Đây là dấu hiệu thường gặp nhất của các vụ scam mua bán trên mạng. Người bán uy tín luôn cho phép bạn kiểm tra hàng trước khi thanh toán hoặc ít nhất là có nhiều hình thức thanh toán linh hoạt.
Tip: Luôn ưu tiên mua hàng tại các shop có hỗ trợ thanh toán khi nhận hàng.
Lời mời chào hấp dẫn, lợi nhuận cao bất thường
Nếu bạn thấy một lời mời đầu tư với lợi nhuận cao đến mức khó tin, chẳng hạn như “đầu tư 1 triệu, sau 1 tháng thu về 10 triệu”, chắc chắn đây là một cái bẫy. Kẻ scam luôn cố gắng đánh vào lòng tham và sự tò mò của bạn bằng cách hứa hẹn những lợi ích khủng, nhưng thực tế thì chỉ có tiền của bạn bị mất mà thôi.
Tip: Đừng bao giờ tin vào những lời hứa lợi nhuận quá cao một cách dễ dàng.
Thông tin người liên hệ không rõ ràng, thiếu minh bạch
Một dấu hiệu rõ ràng khác là thông tin của người bán hoặc người liên hệ mập mờ, không có địa chỉ, không có số điện thoại cố định hay không có tài khoản mạng xã hội chính thức. Những người bán đáng tin cậy luôn công khai minh bạch các thông tin để bạn có thể kiểm tra dễ dàng.
Tip: Kiểm tra thật kỹ thông tin người bán, xem các đánh giá từ người dùng khác trước khi quyết định giao dịch.
Tạo áp lực, thúc giục đưa ra quyết định nhanh chóng
Những kẻ scam thường thúc giục bạn đưa ra quyết định gấp gáp để bạn không có thời gian suy nghĩ kỹ. Ví dụ như: “Cơ hội này chỉ có trong hôm nay”, “Bạn phải chuyển tiền ngay kẻo mất ưu đãi”, hoặc “Chỉ còn duy nhất một suất đầu tư”. Khi bị thúc ép như vậy, bạn rất dễ đưa ra những quyết định sai lầm.
Tip: Luôn giữ bình tĩnh và dành thời gian cân nhắc kỹ trước khi quyết định, nhất là các khoản chi lớn.
Lỗi chính tả, ngữ pháp trong tin nhắn, email
Các vụ scam online thường xuất phát từ những kẻ không chuyên nghiệp, họ có thể mắc nhiều lỗi chính tả hoặc sử dụng từ ngữ khá kỳ lạ trong tin nhắn, email hoặc bài đăng quảng cáo. Nếu thấy tin nhắn thông báo trúng thưởng hoặc cơ hội đầu tư nào đó xuất hiện lỗi sai ngữ pháp, thiếu chuyên nghiệp, khả năng cao đó là scam.
Tip: Hãy nghi ngờ ngay khi gặp những tin nhắn hoặc email thiếu chuyên nghiệp, viết sai chính tả hoặc ngữ pháp một cách lạ thường.
“Bỏ túi” ngay các tuyệt chiêu phòng tránh Scam hiệu quả
Luôn cảnh giác với những lời mời chào quá hấp dẫn
- Nếu thấy một món hàng hoặc một cơ hội đầu tư quá rẻ, quá lời, bạn cần đặt dấu hỏi lớn.
- Scam thường đánh vào lòng tham của chúng ta, nên hãy thật tỉnh táo và suy nghĩ kỹ trước khi quyết định.
- Luôn nhớ nguyên tắc: Nếu nghe quá tuyệt vời, khả năng cao là scam!
Kiểm tra kỹ thông tin người bán/người mua
- Trước khi giao dịch, hãy tìm hiểu rõ người bán qua các trang mạng xã hội, xem đánh giá từ người dùng trước.
- Đảm bảo họ cung cấp đầy đủ địa chỉ, số điện thoại và tài khoản cá nhân đáng tin cậy.
- Thử kiểm tra thông tin bằng cách gọi điện thoại trực tiếp hoặc video call để xác minh độ tin cậy.
Không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng cho người lạ
- Tuyệt đối không gửi ảnh chụp CCCD, CMND, hoặc thông tin ngân hàng cho những người bạn không quen.
- Hãy luôn nhớ rằng: ngân hàng hoặc cơ quan nhà nước không bao giờ yêu cầu bạn cung cấp mật khẩu hay mã OTP qua điện thoại hoặc tin nhắn.
- Nếu ai đó yêu cầu các thông tin nhạy cảm, lập tức từ chối và cảnh giác cao độ.
Cẩn trọng khi giao dịch trực tuyến
- Luôn ưu tiên các nền tảng mua bán trực tuyến uy tín, có bảo vệ người mua như Shopee, Lazada, Tiki…
- Nếu giao dịch trên Facebook, Instagram hay Zalo, hãy yêu cầu người bán cho phép thanh toán khi nhận hàng (COD).
- Tuyệt đối không chuyển khoản trước cho những giao dịch lớn, đặc biệt khi người bán là lần đầu bạn biết tới.
Báo cáo ngay các hành vi đáng ngờ cho cơ quan chức năng
- Nếu phát hiện bị scam hoặc nghi ngờ ai đó lừa đảo, hãy lập tức báo cho công an hoặc cơ quan chức năng gần nhất.
- Bạn cũng có thể tố cáo hành vi lừa đảo thông qua các tổng đài an ninh mạng hoặc cổng thông tin của Bộ Công an.
- Việc báo cáo kịp thời sẽ giúp bạn và nhiều người khác tránh được rủi ro và ngăn chặn scam lan rộng.
Những câu hỏi thường gặp về Scam
Hành vi scam có bị phạt không? Nếu có thì mức phạt như thế nào?
Có, hành vi scam (lừa đảo chiếm đoạt tài sản) hoàn toàn bị pháp luật Việt Nam nghiêm cấm và xử phạt. Theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, mức phạt tù cho hành vi scam từ 6 tháng đến 3 năm, trường hợp nghiêm trọng có thể lên đến 20 năm tù hoặc chung thân.Ngoài ra, người phạm tội còn phải bồi thường thiệt hại cho nạn nhân.
Làm thế nào để phân biệt giữa scam và lừa đảo thông thường?
Về cơ bản, scam chính là một dạng lừa đảo, nhưng thường diễn ra trên môi trường internet, mạng xã hội và sử dụng các phương thức tinh vi hơn, khó phát hiện hơn. Lừa đảo truyền thống thường diễn ra trực tiếp, như gian lận buôn bán, hàng giả. Scam chủ yếu xảy ra qua mạng, liên quan đến đầu tư online, mua hàng trực tuyến, hoặc qua mạng xã hội.
Scam thường có đặc điểm là khó xác định danh tính của kẻ lừa đảo do các tài khoản mạng xã hội, số điện thoại, email dễ dàng bị giả mạo.
Có công cụ hoặc phần mềm nào giúp phát hiện scam không?
Hiện tại, chưa có công cụ nào hoàn toàn có thể phát hiện và ngăn chặn scam 100%, nhưng bạn có thể sử dụng các công cụ sau để hỗ trợ:
- Truecaller: Kiểm tra số điện thoại nghi vấn để phát hiện các số lừa đảo.
- Website ScamAdviser.com: Kiểm tra độ uy tín của website bán hàng.
- Google Safe Browsing: Cảnh báo các website độc hại, nguy hiểm.
Quan trọng nhất vẫn là ý thức cảnh giác và kiểm tra thông tin kỹ lưỡng trước khi giao dịch.
Tại sao scam ngày càng trở nên tinh vi và khó phát hiện?
- Những kẻ lừa đảo ngày càng thông minh và tận dụng tối đa công nghệ mới như AI, mạng xã hội, các nền tảng số hóa để đánh lừa nạn nhân dễ dàng hơn.
- Các chiêu trò scam ngày nay được thiết kế rất giống thật, giả mạo thương hiệu lớn, ngân hàng, công ty uy tín, khiến người dùng khó phân biệt.
- Nạn nhân thường bị đánh vào tâm lý ham lợi, thích sự tiện lợi, nhanh chóng nên dễ bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Vì thế, scam ngày càng khó phát hiện và dễ gây tổn thất lớn hơn cho người dùng.
Như vậy, Shopee Blog đã cùng bạn giải thích ý nghĩa scam là gì. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn phòng tránh được các tình huống lừa đảo tinh vi hiện nay. Đừng quên theo dõi Shopee Blog để cập nhật thêm nhiều thông tin giải trí thú vị, trendy của giới trẻ trong thời gian sắp tới nhé!
