Bạn đã từng nghe đến Tết Trùng Thập chưa? Dù không nổi bật như Tết Nguyên Đán hay Trung Thu, nhưng ngày 10 tháng 10 âm lịch lại mang trong mình nhiều nét văn hóa độc đáo, ý nghĩa sâu sắc và những phong tục truyền thống thú vị mà không phải ai cũng biết đến. Trong bài viết này, hãy cùng khám phá từ Tết Trùng Thập là gì, nguồn gốc lịch sử, đến các hoạt động, lễ cúng và cả những điều cần lưu ý trong ngày đặc biệt này.
Tết Trùng Thập là gì? Khám phá nguồn gốc và ý nghĩa sâu xa
Nếu bạn đang thắc mắc Tết Trùng Thập là gì, thì đây chính là ngày 10 tháng 10 âm lịch hằng năm. Ngày này còn được gọi là Tết Thập Nhật. Cái tên “Trùng Thập” mang một ý nghĩa đặc biệt: “trùng” nghĩa là lặp lại, “thập” là mười, thể hiện sự kết hợp của hai con số mười trùng nhau – một sự kết hợp được xem là hoàn hảo và viên mãn trong văn hóa phương Đông.
Dù không phải là một ngày lễ lớn theo quy định nhà nước và người lao động không được nghỉ chính thức, nhưng Tết Trùng Thập vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh và văn hóa dân gian của nhiều người Việt, đặc biệt ở vùng đồng bằng Bắc Bộ và một số tỉnh miền Trung, nơi những phong tục truyền thống vẫn được gìn giữ cẩn thận.
Nguồn gốc của Tết Trùng Thập
Tết Trùng Thập là gì mà lại có nguồn gốc thú vị đến vậy? Ngày này bắt nguồn từ văn hóa Trung Hoa cổ đại, sau này được du nhập và Việt hóa qua nhiều thời kỳ phong kiến. Theo sách sử Trung Quốc, ngày 10/10 âm lịch được xem là thời điểm “thiên địa giao hòa”, khi trời đất đạt đến trạng thái thập toàn – tức hoàn hảo và viên mãn nhất.
Tại Việt Nam, phong tục này đã có từ thời Lý – Trần. Các hoàng gia và giới nho sĩ thường tổ chức lễ tế Trùng Thập để cầu bình an, sức khỏe và mong mùa màng bội thu. Lâu dần, phong tục này lan rộng ra dân gian, trở thành một ngày để tạ ơn đất trời và tổ tiên đã phù hộ trong suốt một năm qua, đồng thời cũng là dịp để mọi người chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh khi thời tiết bắt đầu chuyển mùa.
Ý nghĩa tâm linh của Tết Trùng Thập
Tuy không phổ biến rộng rãi như nhiều ngày lễ khác, nhưng Tết Trùng Thập lại có ý nghĩa sâu sắc cả về mặt tâm linh lẫn y học dân gian:
- Tạ ơn trời đất: Ngày này được xem là thời điểm giao hòa của âm – dương, thiên – địa. Vì thế, con người tổ chức lễ cúng để tri ân trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
- Chuyển mùa, chăm sóc sức khỏe: Tháng 10 âm lịch là lúc giao mùa, khí hậu thay đổi dễ gây bệnh. Do đó, truyền thống Tết Trùng Thập gắn liền với việc dùng thảo dược, xông hơi, ăn các món ăn bổ dưỡng để phòng ngừa bệnh tật, giúp cơ thể thích nghi tốt hơn với thời tiết.
- Tịnh tâm và tu sửa bản thân: Với nhiều người, đây còn là dịp để dừng lại, nhìn nhận lại một năm sắp kết thúc, tịnh tâm, bỏ đi những điều không hay và hướng đến sự an lành, đầy đủ trong những tháng cuối năm.
- Giá trị văn hóa gia đình: Tết Trùng Thập cũng là lúc con cháu sum họp, cùng nhau tưởng nhớ tổ tiên và nhắc nhở nhau về đạo hiếu, tình cảm gia đình – điều vô cùng quan trọng trong truyền thống Á Đông.
Phong tục và nghi lễ trong ngày Tết Trùng Thập
Khi tìm hiểu Tết Trùng Thập là gì, chúng ta không thể bỏ qua những phong tục và nghi lễ đặc trưng gắn liền với ngày này. Dù không rầm rộ, các hoạt động này lại thể hiện rõ nét văn hóa dân gian và ý nghĩa sâu sắc của ngày 10/10 âm lịch.
Các hoạt động truyền thống
Trong văn hóa dân gian Việt Nam, Tết Trùng Thập tuy không ồn ào nhưng vẫn được tổ chức một cách trang trọng tại nhiều địa phương – đặc biệt là ở các vùng quê còn giữ phong tục xưa. Một số hoạt động truyền thống tiêu biểu có thể kể đến:
- Xông hơi bằng lá thuốc: Người xưa tin rằng trong thời điểm giao mùa, cơ thể dễ nhiễm bệnh, nên việc xông hơi bằng các loại lá như sả, gừng, tía tô, kinh giới… giúp thanh lọc cơ thể, giải cảm và đẩy lùi tà khí, mang lại cảm giác thư thái, khỏe khoắn.
- Ngâm rượu thuốc: Đây là dịp mà người dân thường ngâm rượu với các loại thảo dược quý như đinh lăng, ba kích, nhân sâm, quế, hồi… để sử dụng dần vào mùa đông hoặc chuẩn bị cho Tết Nguyên Đán, nhằm tăng cường sức khỏe và bồi bổ cơ thể.
- Lấy thuốc Nam: Các thầy thuốc và người dân đi hái thuốc Nam vì tin rằng thảo dược hái vào ngày Tết Trùng Thập có dược tính cao hơn, hiệu quả hơn khi dùng để trị bệnh hoặc làm thuốc bổ.
- Tụ họp gia đình: Mặc dù không phải là kỳ nghỉ chính thức, nhưng nhiều gia đình vẫn chọn ngày này để quây quần, sum họp và cùng nhau nấu ăn, trò chuyện, làm lễ cúng tổ tiên, tạo không khí ấm cúng và gắn kết tình thân.
Món ăn đặc trưng
Không giống như những ngày lễ lớn khác có thực đơn cố định, Tết Trùng Thập thường gắn liền với các món ăn mang tính dưỡng sinh, thanh lọc cơ thể và dễ tiêu hóa. Mỗi vùng miền có thể có những cách chế biến khác nhau, nhưng nhìn chung các món ăn trong ngày này ưu tiên cho sức khỏe và sự thanh đạm hơn là cầu kỳ, lễ hội.
- Chè sen long nhãn: Món chè thanh mát này không chỉ giúp an thần, giải nhiệt mà còn rất tốt cho hệ thần kinh
- Canh thuốc Bắc hầm gà: Đây là món ăn bổ dưỡng, thường được nấu để bồi bổ sức khỏe, tăng cường đề kháng khi thời tiết bắt đầu se lạnh.
- Rau củ hấp hoặc luộc: Đơn giản, ít dầu mỡ, dễ tiêu và giàu vitamin, rất phù hợp với việc điều chỉnh khẩu phần ăn theo hướng lành mạnh, thanh đạm.
- Cháo đậu xanh, cháo gạo lứt: Những món cháo này giúp giải độc, thanh lọc gan thận và giữ ấm bụng trong tiết trời chuyển lạnh, mang lại cảm giác dễ chịu cho cơ thể.
Lễ cúng và ý nghĩa của việc cúng lễ
Lễ cúng Tết Trùng Thập không quá cầu kỳ như các ngày Tết chính, nhưng vẫn được nhiều gia đình chuẩn bị một cách chỉn chu, tùy vào điều kiện kinh tế. Ý nghĩa của lễ cúng chủ yếu xoay quanh ba điều quan trọng:
- Tạ ơn trời đất: Bày tỏ lòng biết ơn với thiên nhiên, đất trời đã cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt trong năm qua, thể hiện sự biết ơn sâu sắc đối với nguồn sống.
- Tưởng nhớ tổ tiên: Dâng hương để mời ông bà tổ tiên về hưởng lễ, cầu mong tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình an khang, mạnh khỏe và gặp nhiều may mắn.
- Cầu sức khỏe và bình an: Mong muốn cả nhà mạnh khỏe, tránh được bệnh tật khi thời tiết bắt đầu trở lạnh, cũng như cầu mong cuộc sống bình an, thuận lợi.
Lễ vật cúng thường khá đơn giản, bao gồm hương, hoa, trầu cau, một mâm cơm chay hoặc mặn tùy theo phong tục từng nhà, trái cây theo mùa, và một chén rượu thuốc hoặc trà thảo dược. Nhiều người tin rằng, chính lòng thành và sự tôn trọng mới là điều quan trọng nhất trong ngày này, hơn là mâm cao cỗ đầy.
Tết Trùng Thập và sự khác biệt với các ngày lễ khác
Dù không phải là ngày lễ được nhiều người nhắc đến thường xuyên, nhưng Tết Trùng Thập lại mang một bản sắc rất riêng. Để hiểu rõ hơn, chúng ta hãy cùng so sánh Tết Trùng Thập với các ngày lễ khác có ý nghĩa tương đồng, đặc biệt là Tết Trùng Cửu – một ngày khá dễ nhầm lẫn.
Phân biệt Tết Trùng Thập và Tết Trùng Cửu
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa Tết Trùng Thập (10/10 âm lịch) và Tết Trùng Cửu (9/9 âm lịch) vì tên gọi và hình thức có phần tương tự. Tuy nhiên, hai ngày này hoàn toàn khác nhau về ý nghĩa, nguồn gốc và phong tục:
| Tiêu chí | Tết Trùng Thập (10/10 âm lịch) | Tết Trùng Cửu (9/9 âm lịch) |
|---|---|---|
| Tên gọi khác | Tết Thập Nhật | Tết Trùng Dương |
| Nguồn gốc | Trung Hoa cổ đại, truyền sang Việt Nam | Xuất phát từ truyền thuyết leo núi tránh tai họa |
| Ý nghĩa chính | Giao hòa âm dương, chăm sóc sức khỏe | Tránh tà khí, cầu bình an, trường thọ |
| Phong tục tiêu biểu | Cúng tổ tiên, dùng thảo dược, ăn món bổ | Uống rượu hoa cúc, leo núi, ngắm cảnh |
| Đối tượng phổ biến | Người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ | Người cao tuổi, gia đình có người lớn tuổi |
So sánh với các ngày lễ có ý nghĩa tương đồng
Ngoài Trùng Cửu, Tết Trùng Thập còn có thể được so sánh với một số dịp lễ khác trong năm mà cũng mang tính chất chăm sóc sức khỏe và tâm linh:
- Tết Hàn Thực (3/3 âm lịch): Cùng là dịp tưởng nhớ tổ tiên, nhưng Hàn Thực thiên về yếu tố văn hóa ẩm thực (bánh trôi bánh chay) và không có yếu tố y học dân gian như Trùng Thập.
- Lễ Vu Lan (rằm tháng 7): Vu Lan là ngày báo hiếu, mang đậm màu sắc tôn giáo và tâm linh Phật giáo, trong khi Trùng Thập mang tính dân gian, gắn với thiên nhiên và sức khỏe nhiều hơn.
- Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch): Đây là dịp “diệt sâu bọ”, dùng các món ăn và thảo dược để phòng bệnh – có phần tương đồng với Trùng Thập. Tuy nhiên, Tết Đoan Ngọ phổ biến hơn và thường gắn với mùa hè, còn Trùng Thập lại là thời điểm giao mùa.
Điểm khác biệt lớn nhất là: Tết Trùng Thập không phải ngày nghỉ lễ chính thức, nhưng lại mang thông điệp chăm sóc sức khỏe và kết nối tâm linh rất riêng biệt. Nó không ồn ào, không mang tính lễ hội lớn, mà thiên về sự lặng lẽ, nội tâm và hướng thiện, mang lại cảm giác bình yên, sâu lắng.
Tết Trùng Thập 2025 vào thứ mấy?
Nhiều người muốn biết Tết Trùng Thập năm 2025 rơi vào ngày nào dương lịch, để sắp xếp công việc, chuẩn bị lễ cúng hay đơn giản là dành thời gian ý nghĩa bên gia đình. Hãy cùng xem lịch cụ thể và những thông tin liên quan đến chế độ nghỉ lễ.
Cập nhật ngày dương lịch của Tết Trùng Thập 2025
Theo lịch âm – dương, ngày 10 tháng 10 âm lịch năm 2025 sẽ rơi vào thứ Năm, ngày 13 tháng 11 dương lịch. Nếu bạn có dự định chuẩn bị lễ vật, dâng hương tạ tổ, hoặc dùng thảo dược dân gian để chăm sóc sức khỏe theo phong tục truyền thống, thông tin này rất hữu ích.
Nếu muốn cúng lễ hoặc làm việc quan trọng, bạn có thể tham khảo giờ hoàng đạo trong ngày như Tý (23h–1h), Dần (3h–5h), Thìn (7h–9h), Ngọ (11h–13h)…
Người lao động có được nghỉ vào ngày Tết Trùng Thập không?
Câu trả lời ngắn gọn là: Không. Theo quy định hiện hành của Bộ luật Lao động Việt Nam, Tết Trùng Thập không thuộc danh sách các ngày nghỉ lễ chính thức trong năm.
Căn cứ theo Điều 112 Bộ luật Lao động năm 2019, các ngày nghỉ lễ được hưởng nguyên lương bao gồm: Tết Dương lịch, Tết Âm lịch, Giỗ Tổ Hùng Vương, 30/4, 1/5 và Quốc khánh 2/9. Các ngày lễ dân gian như Tết Trùng Thập, Tết Hàn Thực, Tết Trùng Cửu… không nằm trong danh mục được nghỉ.
Tuy nhiên, nếu bạn làm việc tại các đơn vị tư nhân, công ty nước ngoài hoặc tổ chức có yếu tố văn hóa truyền thống, có thể sẽ được bố trí nghỉ riêng theo thỏa thuận nội bộ. Với người làm nghề tự do, nội trợ, hoặc sinh viên, học sinh có thể dành thời gian tĩnh tâm hoặc quây quần cùng gia đình.
FAQ – Giải đáp những câu hỏi thường gặp về Tết Trùng Thập
Tuy không phổ biến như các ngày lễ lớn khác, Tết Trùng Thập vẫn khiến nhiều người tò mò vì sự đặc biệt trong ý nghĩa và phong tục. Dưới đây là những câu hỏi thường gặp để bạn hiểu rõ hơn về ngày này.
Tại sao ngày Tết Trùng Thập lại quan trọng với một số người?
Tết Trùng Thập được coi là thời điểm giao hòa âm – dương, đất trời chuyển mùa, ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Đây cũng là lúc mọi người thực hiện những điều sau:
- Làm lễ tạ ơn trời đất, tổ tiên đã phù hộ quanh năm.
- Dùng thảo dược để bồi bổ cơ thể, phòng chống bệnh khi giao mùa.
- Tịnh tâm, hướng thiện, nhìn lại bản thân và chuẩn bị tinh thần cho những tháng cuối năm.
Với những người theo đuổi lối sống lành mạnh và gắn bó với truyền thống, ngày này mang ý nghĩa rất riêng: trầm lặng, nội tâm nhưng sâu sắc.
Có những điều kiêng kỵ nào trong ngày Tết Trùng Thập không?
Tuy không có nhiều kiêng kỵ nghiêm ngặt như các ngày Tết khác, nhưng một số lưu ý truyền thống bạn nên tham khảo để ngày Tết Trùng Thập thêm trọn vẹn:
- Không nên nói lời xui xẻo, tranh cãi hay to tiếng – để giữ hòa khí, thanh lọc năng lượng tiêu cực.
- Tránh bỏ bữa hoặc ăn uống thất thường – vì theo dân gian, đây là thời điểm dễ bị cảm lạnh, đau bụng.
- Không vứt rác bừa bãi trong nhà – vì người xưa quan niệm rác là biểu tượng của điều xui.
- Nên hạn chế xuất hành xa hoặc khởi sự việc lớn nếu chưa xem ngày giờ kỹ lưỡng.
Tóm lại, đây là dịp để sống chậm lại, chăm sóc bản thân và vun đắp tinh thần tích cực.
Nên chuẩn bị gì cho ngày Tết Trùng Thập?
Bạn không cần chuẩn bị quá cầu kỳ, nhưng nếu muốn đón ngày này đúng phong tục và ý nghĩa, hãy tham khảo gợi ý sau:
- Thảo dược hoặc trà ấm: Như gừng, sả, lá tía tô… để xông hơi hoặc pha trà giúp giải cảm, thanh lọc cơ thể.
- Món ăn bổ dưỡng: Cháo tổ yến, gà hầm thuốc bắc, canh rau ngót… phù hợp với tiết trời giao mùa.
- Hương, hoa, mâm cơm cúng đơn giản: Gồm xôi, hoa quả, món mặn, nước sạch để dâng lên bàn thờ tổ tiên.
- Tâm trạng thanh tịnh: Dành thời gian đọc sách, thiền nhẹ, suy ngẫm về năm cũ và lập kế hoạch cho tháng cuối năm.
Lưu ý: Nếu không có điều kiện cúng lễ hay làm mâm cơm, chỉ cần giữ lòng thành và hướng tâm đến điều tốt đẹp – đó đã là đủ rồi bạn nhé.
Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về Tết Trùng Thập là gì, một ngày tuy không rầm rộ nhưng lại ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc. Dù có bận rộn đến mấy, hãy dành một chút thời gian trong ngày 10/10 âm lịch để sống chậm lại, chăm sóc bản thân và kết nối với những giá trị truyền thống tốt đẹp. Đó chính là cách để chúng ta giữ gìn nét đẹp văn hóa cha ông và vun đắp cho mình một cuộc sống bình an, khỏe mạnh.
