Tết Nguyên Đán 2024 sắp đến, các nghi thức cúng lễ như cúng ông công ông táo, cúng tất niên cuối năm,… đóng phần quan trọng không kém để chào đón năm mới. Để giúp bạn có thể chuẩn bị tốt nhất cho các hoạt động trên, Shopee Blog sẽ hướng dẫn chi tiết cho bạn một nghi thức cúng không thể thiếu trong đêm 30 tết, đó chính là nghi thức cúng giao thừa.
Cúng giao thừa là gì?
Lễ cúng giao thừa, hay lễ Trừ tịch là lễ nhằm trừ khử ma quỷ, xui xẻo trong năm cũ để chào đón một năm mới may mắn và tốt đẹp hơn. Lễ Trừ tịch được cử hành vào giờ tý khoảng từ 23h đến 1h sáng. Đây là khoảnh khắc giao thoa giữa năm cũ và năm mới, do vậy lễ Trừ tịch còn có tên gọi là Lễ cúng Giao thừa như chúng ta vẫn hay nghe.
Ý nghĩa và nguồn gốc của lễ cúng giao thừa
Bất kỳ gia đình nào ở Việt Nam, dù giàu có hay còn gặp khó khăn, mọi người đều cố gắng để cử hành lễ trừ tịch một cách chỉnh chu và trọn vẹn nhất. Đây không chỉ là một phần truyền thống của ngày Tết Việt, lễ cúng tất niên còn mang ý nghĩa về sự gạt bỏ đi những điều xui xẻo của năm cũ sắp qua và hoan nghênh những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến.
>> Đọc thêm: Các ngày cúng Tết quan trọng để cầu chúc cả năm bình an
Về nguồn gốc của lễ cúng giao thừa, tục ta tin rằng lễ được tổ chức để đón các vị Thiên binh gồm 12 Phán quan tượng trưng cho 12 con giáp luân phiên trông coi việc dưới hạ giới. Mỗi năm sẽ có một vị Phán quan cai quản hạ giới, năm 2023 sẽ là năm Mão. Vào thời điểm chuyển giao sang năm mới, vị quan cũ sẽ bàn giao công việc cho vị quan mới tiếp nhận.
Người ta tin rằng dựa vào sớ tấu của các vị Phán quan, Ngọc Hoàng sẽ ban phúc lộc hay trừng phạt đến từng gia đình. Do vậy, trong khoảnh khắc giao thừa, các gia đình Việt thường bày biện mâm cơm để cúng các vị quan này một cách chỉnh chu, đầy đủ để đón tiếp các quan.
Mâm cơm cúng giao thừa các miền gồm những gì?
Để lễ Trừ tịch được diễn ra chỉnh chu nhất, bạn nên chuẩn bị đầy đủ những món ăn cần có trong một mâm cơm cúng giao thừa. Tuy nhiên, món ăn sẽ khác nhau tùy theo phong tục từng vùng miền. Do vậy, để tránh chuẩn bị nhầm món, hãy theo dõi kỹ những mâm cơm cúng tất niên phổ biến nhất tại 3 miền dưới đây nhé!
>> Đọc thêm: Mâm cỗ ngày Tết 3 miền có gì khác biệt?
Mâm cúng giao thừa ở miền Bắc
Mâm cơm giao thừa của người miền Bắc thường có 4 bát và 4 đĩa. Nếu cỗ lớn hay gia đình đông đúc, có điều kiện thì sẽ gồm 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa. Những món ăn thường sẽ là những món truyền thống, bạn có thể tham khảo mâm cơm sau đây:
- Bát bóng nấu thập cẩm, bát mọc, bát móng giò hầm măng, bát miến nấu lòng gà.
- Đĩa thịt gà luộc, đĩa giò lụa, đĩa nộm, đĩa nem chua (đĩa giò xào, đĩa hành muối, đĩa bánh chưng)
Mâm cúng giao thừa ở miền Trung
Mâm cỗ lễ Trừ Tịch ở miền Trung sẽ luôn có bánh chưng, bánh tét. Bên cạnh đó, mâm cơm giao thừa thường bao gồm các món ăn khác như:
- Đĩa dưa món, đĩa chả lụa, đĩa thịt heo luộc, đĩa giò lụa, đĩa gà bóp rau răm, đĩa xôi,…
- Bát miến, bát ninh măng khô,…
Mâm cúng giao thừa ở miền Nam
Do đặc trưng khí hậu nắng nóng nên người miền Nam thường chuẩn bị mâm cỗ gồm các món nguội, cụ thể:
- Chả giò, dưa món, củ kiệu, bánh tét, bánh chưng, gỏi tôm thịt,…
- Canh măng tươi, thịt kho tàu, canh khổ qua nhồi thịt,…
Nghi thức cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời
Theo phong tục truyền thống, cúng giao thừa đầy đủ sẽ được cử hành trong nhà và ngoài trời. Hãy cùng Shopee Blog tìm hiểu về nghi thức cúng tất niên chi tiết để có thể hoàn tất nghi lễ trang trọng chào đón năm mới 2023 này nhé!
Cúng giao thừa ngoài trời
Ông bà ta cho rằng, lễ giao thừa được cử hành ở ngoài trời vì trong thời khắc các vị Phán quan bàn giao công việc cho tân vương thì họ luôn có quân đi cùng. Những vị quân này rất đông, về trời tấp nập, vội vã và thậm chí, có nhiều người trong số họ chưa ăn uống gì. Vì thế, người ta mới bày mâm cúng lễ Trừ Tịch ngoài trời để dành cho những vị quân này. Để chuẩn bị đầy đủ nhất, bạn hãy theo dõi những lưu ý khi cúng tất niên ngoài trời sau:
- Thời gian: Cử hành vào giờ Tý (11 giờ 30 tháng chạp đến 1 giờ ngày 1 tháng giêng).
- Lễ vật: Ngũ quả, trà, rượu, quần áo và mũ nón mũ thần linh, hương, hoa, trầu cau, đèn nến, muối gạo, gà trống luộc có gắn một bông hoa hồng đỏ ở mỏ, xôi, bánh chưng,…
- Bài trí: Bạn sẽ bày tất cả lễ vật thật trang trọng trước cửa nhà.
- Cách tiến hành: Vào thời khắc giao thừa, gia chủ sẽ thắp đèn, nến, rớt rượu rồi thành kính khấn vái. Sau khi thắp hương, người chủ gia đình sẽ cắm hương thẳng vào bát gạo và đọc bài văn khấn phía dưới.
- Văn khấn cúng giao thừa ngoài trời:
“Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị tôn thần
Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Triệu Vương Hành Khiển, Tam Thập lục thương hành binh chi thần, Khúc Tào phán quan.
Con kính lạy ngài đương niên thiên quan Nguy Vương Hành khiển, Mộc Tinh hành binh chi thần, Tiêu Tào phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Hổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Tân Sửu với năm Nhâm Dần
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư ngụ tại số nhà:…, ấp/khu phố:…, xã/phường …, quận/huyện/ thành phố …, tỉnh/thành phố …
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng-đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cái Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)”
Cúng giao thừa trong nhà
Lễ cúng giao thừa trong nhà là lễ để tưởng nhớ tổ tiên và đồng thời nghênh đón vị Phán quan mới, nhằm cầu xin những điều tốt đẹp sẽ đến trong năm tiếp theo. Sau đây là nghi thức khi cử hành lễ cúng giao thừa trong nhà:
- Thời gian: Cử hành vào giờ Tý (11 giờ 30 tháng chạp đến 1 giờ ngày 1 tháng giêng)
- Lễ vật: Mâm ngũ quả, hương, đèn nến, hoa, bánh kẹo, mứt tết và mâm cơm theo từng vùng như đã nêu bên trên.
- Bài trí: Bạn sẽ bày tất cả lễ vật chỉnh chu trước bàn thờ tổ tiên.
- Cách tiến hành: Vào thời khắc giao thừa, gia chủ sẽ thắp đèn, nến, thắp hương rồi thành kính đọc bài văn khấn cúng tất niên trong nhà bên dưới.
- Văn khấn cúng giao thừa trong nhà:
“Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật
Nam mô Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần
Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh
Nay phút giao thừa năm cũ Tân Sửu với năm Nhâm Dần.
Chúng con là :…sinh năm: …, hành canh: …tuổi, ngụ tại số nhà …, ấp/khu phố …, xã/phường…, quận/huyện/thành phố …, tỉnh/thành phố …
Phút giao thừa vừa điểm, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm, tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật- Thánh, dâng hiến tôn Thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ Thần, Phúc đức chính Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, các ngài bản gia Táo phủ Thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Con lại kính mời các cụ tiên linh, Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Bá thúc đệ huynh, Cô di tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.
Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy).
Sau khi hết 3 tuần hương thì hóa vàng mã dâng cúng.”
Những kiêng kỵ khi cúng giao thừa
Bạn cần chú ý những điều kiêng kỵ sau đây để nghi lễ cúng giao thừa được diễn ra nghiêm chỉnh và trọn vẹn nhất.
- Tránh gây ra tiếng động lớn, tránh cãi vã ồn ào.
- Kỵ đổ dầu đèn ra nên nhà.
- Kỵ làm vỡ đồ vật khi cúng kính.
- Không nên mặc quần áo đen trắng khi cử hành lễ Trừ Tịch.
- Không nên cúng cháo trắng.
- Không nói những điều xui xẻo.
>> Đọc thêm: Những điều kiêng kỵ ngày Tết để tránh xui rủi
Một số câu hỏi thường gặp
Cúng giao thừa lúc mấy giờ?
Thời gian cúng giao thừa nên được cử hành vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. VÍ thế, gia chủ nên cử hành lễ cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời trong giờ Tý( từ 23h ngày 30 tháng Chạp cho đến 1h sáng mùng 1 Tết)
Cúng giao thừa trong nhà, hay ngoài trời trước?
Theo lễ nghi, người ta tin rằng gia chủ nên “tống cựu nghênh tân”, tức là tiễn cái cũ rồi đón điều mới. Do vậy, chủ nhà nên cử hành lễ nghi cúng giao thừa ngoài trời trước rồi sau đó mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.
Cúng giao thừa ngoài trời quay hướng nào?
Mâm cúng giao thừa ngoài trời nên được đặt theo hướng Bắc hoặc hướng Đông tùy theo vị trí của từng nhà. Theo quan niệm, hướng Bắc là hướng Thượng Đế còn hướng Đông là hướng Thiên Tử.
Nhà chung cư có cần cúng giao thừa ngoài trời không?
Không gian ở chung cư khá chật hẹp không có đất vườn, thế nên việc cúng giao thừa chỉ cần cử hành ở trong nhà, không cần thiết cúng ngoài trời. Nếu gia chủ mong muốn cúng ngoài trời thì nên xuống khu vực dưới sân của nhà chung cư để thực hiện nghi lễ.
Trên đây là nghi thức cúng giao thừa chi tiết và đầy đủ mà Shopee Blog muốn truyền tải cho bạn. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích và nghi lễ cúng giao thừa cuối năm của nhà bạn sẽ được diễn ra suôn sẻ và thuận lợi nhất. Nếu bạn thấy bài viết thú vị, hãy truy cập ngay vào trang web chính thức của Shopee Blog để đọc thêm những bài viết tương tự về các sự kiện sắp diễn ra nhé.
>> Đọc thêm: Cách trang trí mâm ngũ quả ngày Tết 3 miền chuẩn đẹp
